Noc Kupały i Noc Świętojańska to święta podobne, a jednak wywodzące się z odmiennych tradycji. Obchodzimy je również w innych terminach, a tylko czasami się ze sobą spotykają. Dlaczego zatem tak często je ze sobą mylimy? Obie noce ściśle związane są z nadejściem lata. Łączą je również niektóre obyczaje jak puszczenie wianków na wodę i palenie ognisk. Kiedy obchodzimy Noc Świętojańską, a kiedy Noc Kupały?

Kiedy przypada Noc Świętojańska a kiedy Noc Kupały?

Noc Świętojańska i Noc Kupały są to święta obchodzone w kulturach słowiańskich, które mają wiele wspólnych cech. Są obchodzone praktycznie w tym samym czasie w roku, gdyż związane są z letnim przesileniem, czyli najdłuższym dniem w roku.

Noc Świętojańska, znana także jako Sobótka, to chrześcijańska odpowiedź na pogańskie święto znane jako Noc Kupały. Nazwa „Świętojańska” pochodzi od chrześcijańskiego świętego, Jana Chrzciciela, którego święto przypada na 24 czerwca.

Noc Kupały, znana również jako Kupała, Kupala, Kupalnocka, to święto obchodzone wcześniej w nocy z 6 na 7 lipca, a obecnie podaje się, że jest obchodzona z 21 na 22 czerwca. Tak jak Noc Świętojańska, Noc Kupały jest również świętem pełnym ognia i wody, miłości i płodności. W Noc Kupały powszechne są bardzo podobne rytuały.

Choć oba święta mają wiele podobieństw i często są mylone, różnią się przede wszystkim datą obchodzenia. Dodatkowo, choć oba są związane z kultem Słońca, ognia i wody, Noc Kupały jest często bardziej skoncentrowana na tematach miłości, płodności i magii.

Co to jest Noc Świętojańska? 

Noc Świętojańska obchodzona jest zawsze w wigilię Świętego Jana. Jest to obyczaj chrześcijański, który wywodzi się z Nocy Kupały. Powiązana jest ściśle z nadejściem lata. Jest to święto pełne ognia, miłości i magii, podczas którego przeprowadzane są różne obrzędy i tradycje, takie jak palenie ognisk, puszczanie wianków z kwiatów i ziół na wodzie, wróżby i skoki przez ogień.

W czasach pogaństwa ludzie praktykowali różne rytuały związane z przekonaniem, że jest to noc magiczna, w której nadejmuje lato. Wierzyli, że boskie istoty budzą się w tej nocy i pozostają aktywne do momentu nadejścia zimy. Tańce i ogniska były uznawane za formę hołdu dla tych bytów i prośby o ich życzliwość.

Panny wrzucały własnoręcznie uplecione wianki do wody, a zadaniem kawalerów było je wyłowić. Według tych wierzeń, dla panny byłoby lepiej, gdyby jej wianek nie zatonął w wodzie ani nie uległ spaleniu przez ogień, ponieważ taki los wianka symbolizował staropanieństwo. Z drugiej strony, jeśli wianek długo unoszący się na powierzchni wody został wyłowiony przez ukochanego chłopaka, nie mógł on oznaczać niczego innego jak tylko nadchodzący ślub i szczęśliwe małżeństwo. Zgodnie z obyczajem, to właśnie ta noc była idealną okazją, kiedy można było spotkać swojego przyszłego męża lub małżonkę.

Co to jest Noc Kupały? 

Noc Kupały, znana również jako Sobótka lub Palinocka, to pogańskie słowiańskie święto ściśle związane z nadejściem lata. Obchodziło się je w najkrótszą noc w roku, zazwyczaj 21 lub 22 czerwca. Podczas tego święta przez cały wieczór i noc trwały radosne zabawy. Ludzie tańczyli wokół ognisk i skakali przez nie, ponieważ wierzono, że taka czynność ma oczyszczające działanie.

Jedna z legend mówi, że jeśli tej nocy samotnie udamy się do lasu, jest szansa, że możemy odszukać bardzo rzadki kwiat paproci. Kwitnie on właśnie tylko tej jednej nocy, a jego znalezienie zapewnia szczęście i dobrobyt na długie lata.

Istnieje pewne wytłumaczenie pochodzenia tej legendy. W okresie tym pełno jest świetlików w przyrodzie. To właśnie światło tych owadów wśród paproci zostało wzięte przez ludzi za tajemniczy kwiat. Tłumaczy to również, dlaczego nie każdy jest w stanie to zobaczyć, a nie każdy, kto to dostrzeże, może go złapać. Naturalnie, jeśli przestraszymy świetlika, przestanie on świecić i ukryje się w gąszczu liści.

Różnica pomiędzy „Nocą świętojańską” a „Nocą Kupały” praktycznie zanika. Podobnie jak nazwa „ostatnia nazwa zanika „Noc Kupały”. Oba święta kojarzone dziś są z „wiankami”, czyli uroczystym puszczaniem wianków w rzekach.

Kiedy jest obchodzona Noc Kupały na Podlasiu?

Byliśmy w kilku miejscach. W jednym podobało nam się bardziej, w innych mniej. Nasze subiektywne polecenia niekoniecznie muszą być jeszcze prawdziwe, ale kilka lat temu było tak. Załuki – fajny klimat; spokojnie, bez potężnych tłumów; Niestety, rzeczka Supraśl jest tu wąska a dojście do niej dość trudne i mocno zarośnięte. Mało miejsca nawet żeby coś zobaczyć, a co mówić o fotografowaniu. Leniewo jest ciekawe; Mamy przyjemny zalew i klimatyczą imprezę; Jednak zdarzało się, że zalew był dość zarośnięty a nad samym zalewem nie było, żadnego dodatkowego oświetlenie; A bez światła (pochodnie, lampiony) nad zalewem nic nie widać. Później na zdjęciach widać, że nic widać. Choć przy możliwościach współczesnych smartfonów albo profesjonalnych bezlusterkowców, to i w ciemnościach da się zrobić jakieś zdjęcia. Ale ryzyko jest, co najmniej takie jak jak przy udziale polskiej drużyny w jakichkolwiek mistrzostwach piłki nożnej 

Nie udało nam się dotrzeć do Białowieży. W Białowieży podobno jest dość imprezowo i widowiskowo. Jest przemarsz i puszczanie wianków. Nie wiemy jak wygląda sam finał, bo co ciekawe, w Internecie nie ma zbyt wielu ciekawych zdjęć wydarzenia.  

Potem jest już tylko lepiej. Narewka jest bardzo fajnym miejscem. Dobrze zorganizowane wydarzenie, oświetlona pochodniami rzeka i sporo miejsca dla widzów. Łagodne wejście do rzeki. Można wpaść do wody, przez przypadek, na żądanie, albo bez powodu 😉

No i na koniec Dubicze Cerkiewne. Majstersztyk inscenizacji; stroje, ochrona, specjalnie wydzielony teren, bardzo dobrze oświetlony. Impreza też mocno rozrywkowa – kameralny grill na 5 tys. osób – ale sama inscenizacja przenosi nas w inny wymiar. Na scenie ludowych zespołów, które naprawę grają świetną muzykę na żywo, od tradycyjnego folku – śpiewu białego, do rockowego folku. Dla samej inscenizacji warto odwiedzić to miejsce!

21 czerwca / Turtul

Noc Świętojańska w Turtulu 2024; Miejsce: Turtul – Suwalski Park Krajobrazowy; Noc Świętojańska w Turtulu 2024
https://spk.org.pl/noc-swietojanska-w-turtulu-2024

Jednym z elementów obchodów Nocy Świętojańskiej będzie Świętojańska Wędrówka – wycieczka terenowa z przewodnikami, ukazująca bogactwo przyrodnicze i krajobrazowe Parku na trasie Udziejek Dolny – Łopuchowo – Udziejek Dolny (5 km). Szczegóły zapisów na stronie.

22 czerwca / Załuki

Noc Kupały, czyli Kupalnoczka 2024 w Załukach; Miejsce: Plac szkolny w Załukach; KUPALNOCZKA 2024; Gminne Centrum Kultury w Gródku
https://gckgrodek.pl/wydarzenie/kupalnoczka-2024-w-zalukach/

Załuki nad rzeką Supraśl to tradycyjne miejsce corocznego świętowania Nocy Świętojańskiej. Obchody są tu organizowane of ponad 15 lat. Jak zwykle, nie zabraknie tradycyjnego puszczania wianków, muzyki i tańców. Noc Kupały (zw. nocą kupalną, kupalnocką, kupałą) jest świętem związanym z letnim przesileniem słońca. Święto ognia, wody, słońca i księżyca, urodzaju, płodności, radości i miłości, powszechnie było obchodzone na obszarach zamieszkiwanych przez ludy słowiańskie. Uroczystość rozpoczna się przemarszem zespołów pod scenę ze śpiewem tradycyjnej pieśni ludowej „Kupalinka”. Następnie prezentują się zespoły folklorystyczne oraz estradowe z gminy i regionu, a także gościnnie, zespoły z zagranicy. Przy blasku zachodzącego słońca, rusza nad rzekę korowód, który kończy się obrzędem puszczania wianków na rzece Supraśl.

29 czerwca / Leniewo

XVI Festyn Kupalinka; Miejsce: Leniewo gm. Czyże, Zbiornik wodny; Festyn Kupalinka – Puszcza Białowieska – Zwolnij Naturalnie
https://bialowieza.travel/wydarzenia/kalendarz/wydarzenie/2374-festyn-kupalinka-w-leniewie

Od 2004 roku, nad jeziorem utworzonym przez rzekę Łoknica w Leniewie, odbywają się wydarzenia kulturalne organizowane przez Gminę Czyże. Najpopularniejszą z nich jest festyn o nazwie „Noc Kupały”, który jest obchodzony na początku lipca. W trakcie tego festynu, oprócz rekonstrukcji starożytnego słowiańskiego rytuału rolniczego, odbywają się także występy folklorystyczne i współczesne, a także różnego rodzaju konkursy dla dorosłych i gry dla dzieci. Całe wydarzenie kończy się wspólną zabawą.

Podczas całego festynu, odgłosy lokalnego dialektu białoruskiego wypełniają powietrze, używany jest przez wszystkich uczestników – starszych, dorosłych i dzieci. Na ten unikalny sposób, Gmina Czyże, która jest zamieszkała w 90% przez ludność prawosławną i białoruską, utrzymuje i celebrowa swoje dziedzictwo kulturalne.

07 lipca / Narewka

Świętojańskie cuda wianki czyli Noc Kupały na granicy tajemnicy; Miejsce: Stanica Kajakowa i Baza Turystyczna w Narewce
https://bialowieza.travel/wydarzenia/kalendarz/wydarzenie/2379-noc-kupaly-w-narewce

Będzie to wyjątkowe wydarzenie gdzie woda zatańczy z ogniem, a ziemia z powietrzem przy dźwiękach fantastycznej muzyki. Więcej szczegółów wkrótce – już teraz zarezerwujcie sobie ten wieczór!

Świętojańskie cuda wianki czyli Noc Kupały na granicy tajemnicy – Puszcza Białowieska – Zwolnij Naturalnie

06 lipca / Białowieża

Noc Kupały w Białowieży. Miejsce: Parking Gminny w Białowieży.

https://bialowieza.travel/wydarzenia/kalendarz/wydarzenie/2383-noc-kupaly-w-bialowiezy

Obchody „Kupalli” mają miejsce w Białowieży, ponieważ, jak wielokrotnie podkreślają organizatorzy tego wydarzenia, Puszcza Białowieska symbolizuje naturę, a Noc Kupały, święto letniego przesilenia, nawiązuje do mocy natury i kultu trzech żywiołów: wody, ognia i przyrody. W związku z tym, w tej nocy rozpalane są ogniska, a ludzie skaczą przez nie, aby zapewnić sobie pomyślność. Kult wody jest również obecny w postaci „oczyszczającej” kąpieli w rzece. Co roku w Białowieży nie brakuje odważnych osób, które kąpią się w rzece Narewce oraz panien, które wypuszczają na wodę wianki, które wcześniej zostały przez nie uplecione. Swoistym hymnem białoruskiego „Kupalle” jest piosenka ludowa „Kupalinka”. „To tradycyjna pieśń ludowa, a jej autorzy są nieznani. W trakcie białowieskiej imprezy jest śpiewana wielokrotnie.

To będzie już 40. edycja Nocy Kupały w Białowieży. KUPALLE w Białowieży! – Puszcza Białowieska – Zwolnij Naturalnie

13 lipca / Dubicze Cerkiewne

Na Iwana, na Kupała; Zalew Bachmaty w Dubiczach Cerkiewnych

“Na Iwana Na Kupała” to największa impreza w regionie nawiązująca do nocy świętojańskiej. Impreza ta odbywa się w Dubiczach Cerkiewnych i składa się z wielu atrakcji, takich jak starodawne obrzędy, koncerty folkowe oraz stoiska z rękodziełem ludowym. Zalew Bachmaty w Dubiczach Cerkiewnych gości uczestników Nocy Kupalnej w pierwszą sobotę po 12 lipca.

[На Івана На Купала | Facebook] https://www.facebook.com/events/766796498945082

W Dubiczach Cerkiewnych odbywa się coroczna Noc Kupały, na którą zjeżdżają zespoły grające muzykę ludową z Polski, Białorusi i Ukrainy, a także liczni mieszkańcy okolicy, głównie rdzenni Ukraińcy. Wydarzenie obfituje w pokazy rękodzieła ludowego, degustację lokalnych przysmaków oraz trunków. Najważniejszym aspektem jest jednak możliwość doświadczenia atmosfery pradawnego słowiańskiego święta życia, które mimo upływu wieków i wpływów chrześcijaństwa, wciąż pozostaje pod opieką Kupały – starosłowiańskiego bóstwa płodności.

Noc Kupały w Dubiczach Cerkiewnych to nie tylko tajemniczy, egzotyczny obrzęd, który zachwyci wielu, to przede wszystkim niezapomniane przeżycie, ukazujące ducha Podlasia – wielokulturowego regionu na styku Europy Środkowej i Wschodniej.